Son yıllarda sıkça duyduğumuz "gaslighting" kavramı insan ilişkilerinde oldukça karmaşık ve yıkıcı bir manipülasyon tekniğini tanımlar. Bu terim aslında çok daha derin bir anlama sahip; kişinin kendi algılarını, hafızasını ve hatta akıl sağlığını sorgulamasına neden olan bir psikolojik taciz biçimini ifade eder.
Gaslighting nedir?
Gaslighting bir kişinin başkası üzerinde güç ve kontrol elde etmek için kasıtlı olarak onun algısını ve zihinsel dengesini sarsmaya yönelik bir psikolojik manipülasyon yöntemidir. Bu tür bir manipülasyon kişiyi kendi gerçekliğini, hislerini ve hafızasını sorgulamaya itebilir. Gaslighting çoğunlukla yakın ilişkilerde, iş yerinde veya herhangi bir güç dengesizliğinin olduğu durumlarda ortaya çıkar.
Gaslighting terimi ilk kez 1938 yılında Patrick Hamilton tarafından yazılan Gas Light adlı bir tiyatro oyunundan gelir. Oyun kocasının, karısının akıl sağlığını sorgulamasına neden olmak için evlerindeki gaz lambalarını kısarak karısının kendini delirdiğine inandırmaya çalışmasını konu alır. Bu hikayeden ilham alınarak psikolojik manipülasyonun bu türüne "gaslighting" adı verilmiştir.
Gaslighting'in belirtileri neler olabilir?
Gaslighting manipülatif ve sinsi bir taktik olduğu için kurbanlar bu manipülasyona maruz kaldıklarının farkında olmayabilirler. Ancak gaslighting'in bazı yaygın belirtileri şunlardır;
1) Gerçekliği sorgulama: Gaslighting'e maruz kalan kişi kendi algılarını, hafızasını ve deneyimlerini sorgulamaya başlar. "Gerçekten böyle mi oldu?" veya "Ben mi abartıyorum?" gibi düşünceler sık sık ortaya çıkar.
2) Suçluluk ve utanç: Gaslighting uygulayan kişi kurbanını sürekli olarak eleştirir ve suçlar. Bu kurbanın kendini sürekli suçlu ve yetersiz hissetmesine neden olur. Gaslighting'e maruz kalanlar sık sık özür dileme eğiliminde olabilirler.
3) Kendine güven kaybı: Manipülasyonun bir sonucu olarak kurbanın kendine olan güveni azalır. Kendi kararlarından ve yargılarından emin olamama durumu ortaya çıkar. Kişi sürekli olarak dış onay aramaya başlayabilir.
4) İzolasyon: Gaslighting kurbanın sosyal çevresinden uzaklaşmasına neden olabilir. Gaslighting uygulayan kişi kurbanı diğer insanlardan izole ederek onun sadece kendi bakış açısına güvenmesini sağlamaya çalışır.
5) Sürekli savunma yapma: Gaslighting'e maruz kalan kişi sürekli olarak kendi gerçekliğini savunma ihtiyacı hisseder. Bu aşırı bir stres ve yorgunluk yaratabilir.
Gaslighting nasıl ortaya çıkar?
1) İnkar ve yalanlama: Gaslighter olayları veya söylenenleri inkar eder ya da çarpıtır. "Ben asla öyle bir şey söylemedim" ya da "Bunu sen uyduruyorsun" gibi ifadelerle kurbanın hafızasını sorgulamasını sağlar.
2) Gerçekliği çarpıtma: Manipülatör geçmiş olayları yeniden yorumlayarak veya kurbanın algısını çarpıtarak kurbanın kendisine olan güvenini sarsar. Olayların asla yaşanmadığını ya da bambaşka şekilde gerçekleştiğini iddia edebilir.
3) Sürekli suçlama: Gaslighter her durumda kurbanı suçlar ve sorumluluk almaz. Bu suçlamalar kurbanın kendisini yetersiz ve hatalı hissetmesine neden olur.
4) Olumsuz isim takma: Gaslighting yapan kişiler kurbanlarına olumsuz isimler takarak veya onları küçümseyerek kurbanın kendilik algısını zayıflatmaya çalışır. "Sen paranoyaksın" veya "Aşırı tepki veriyorsun" gibi ifadelerle kurbanın duygularını geçersiz kılarlar.
Gaslighting'in olası etkileri nelerdir?
Gaslighting uzun vadede kurban üzerinde ciddi psikolojik etkiler bırakabilir. Bu manipülasyonun kurbanı zamanla kendi zihinsel sağlığını sorgulamaya başlar, kendine olan güvenini kaybeder ve depresyon, anksiyete gibi ruhsal bozukluklar geliştirebilir. Gaslighting kurbanın karar verme yetisini ve özgüvenini zayıflatır, kişisel ilişkilerinde ve iş hayatında olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Gaslighting'e karşı nasıl koyulur?
Gaslighting'in etkilerini hafifletmek ve bu manipülasyonun üstesinden gelmek için atılabilecek bazı adımlar şunlar olabilir;
1) Farkındalık: Gaslighting'in ne olduğunu ve nasıl işlediğini anlamak bu manipülasyonu tanımanın ilk adımıdır. Farkındalık manipülasyonun etkisini azaltmada kritik bir rol oynar.
2) Destek aramak: Gaslighting'e maruz kaldığınızı düşündüğünüzde güvenilir bir arkadaşınıza, aile üyenize ya da bir uzmana başvurun. Dış destek gerçekliği doğrulamak ve güven kazanmak için önemlidir.
3) Kendi gerçekliğinize güvenin: Gaslighter'ın çabalarına rağmen kendi algılarınıza ve hafızanıza güvenmeye çalışın. Kendi deneyimlerinizi ve duygularınızı geçersiz kılmak yerine onlara sahip çıkın.
4) Sınırlar koymak: Gaslighting uygulayan kişilere karşı sınırlar koymak manipülasyonun etkisini azaltmada etkili olabilir. Kendi değerlerinizi ve sınırlarınızı net bir şekilde belirleyin ve bu sınırlara sadık kalın.
5) Profesyonel yardım almak: Eğer gaslighting uzun süredir devam ediyorsa ve kendinizi zihinsel olarak yorgun veya tükenmiş hissediyorsanız bir terapi uzmanından yardım almayı düşünün. Terapi bu tür manipülasyonun yarattığı travmalarla başa çıkmada etkili olabilir.
Gaslighting ilişkilerde güvenin, sevginin ve sağlıklı iletişimin altını oyan tehlikeli bir manipülasyon tekniğidir. Bu manipülasyonun farkında olmak ve kendimizi korumak için atılacak adımlar zihinsel sağlığımızı ve ilişkilerimizi korumada önemli bir rol oynar. Kendi gerçekliğimize sahip çıkmak, duygularımızı geçersiz kılmaya çalışanlara karşı dirençli olmak, gaslighting'in yıkıcı etkilerinden kurtulmamıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, kendi gerçekliğinizi sorgulamak zorunda değilsiniz; hissettikleriniz ve yaşadıklarınız gerçektir, ve bu gerçeklik sizin en değerli varlığınızdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder