Her sabah uyandığınızda telefonunuza sarılıp sosyal medya ve haber sitelerinde kötü haberlerle dolu bir kaydırma seansına mı başlıyorsunuz? Ya da geceleri yatağa gitmeden önce felaket haberlerini okumaktan kendinizi alıkoyamıyor musunuz? Eğer cevabınız "evet" ise "doomscrolling" (felaket kaydırması) kavramıyla tanışmanızın vakti gelmiş olabilir.
Doomscrolling nedir?
"Doomscrolling" sürekli olarak kötü haberleri okuma, sosyal medya ve haber sitelerinde sonsuz bir akışta gezinme eylemini tanımlayan bir terimdir. İngilizce’de "doom" (felaket) ve "scrolling" (kaydırma) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Özellikle pandemi döneminde savaşlar, doğal afetler ve siyasi krizlerle dolu haber dünyasında insanlar bu alışkanlığa daha fazla kapılmaya başlamıştır.
Bu davranış kişinin stres ve kaygıyla baş etme isteği ile paradoksal bir şekilde birleşir. Kötü haberlere sürekli maruz kalma durumu kontrol edebilme arzusundan kaynaklansa da çoğu zaman kişiyi daha fazla strese sürükler.
Neden Doomscrolling yapıyoruz?
Doomscrolling'in temelinde psikolojik ve sosyal birçok neden yatmaktadır. Bu nedenler teknolojinin yaşamımıza entegre olmasıyla daha da belirgin hale gelmiştir.
1) Bilgi açlığı
İnsanlar doğal olarak bilgi arayışındadır. Özellikle belirsizlik dönemlerinde kötü olaylar hakkında daha fazla bilgi edinmek kendimizi hazırlıklı hissetmemizi sağlar. Fakat bu bilgi arayışı kontrol edilemez bir şekilde sürekli negatif içeriklere yönelmemize neden olabilir.
2) Anksiyete ve kaygı
Kaygı insanların gelecekteki olası tehlikelerden haberdar olma ihtiyacını doğurur. Doomscrolling bu kaygıya geçici bir çözüm gibi görünse de aslında daha fazla stres yaratır. İnsanlar kötü haberleri okudukça kendilerini daha fazla olumsuz duygularla boğulmuş hissederler.
3) Kötü haberlerin çekiciliği
Araştırmalar kötü haberlerin beyin üzerinde daha güçlü bir etki yarattığını ve daha uzun süre akılda kaldığını göstermektedir. Beynimiz tehditleri fark etmek ve onlardan kaçınmak için evrimleşmiştir. Bu nedenle olumsuz haberler dikkat çekici ve zorlayıcı bir şekilde ilgimizi çeker.
4) Sosyal medyanın tasarımı
Sosyal medya platformları kullanıcıların dikkatini çekmek ve onları mümkün olduğunca platformda tutmak için tasarlanmıştır. Sonsuz kaydırma özelliği bu platformlarda daha fazla zaman geçirmemizi sağlar. Kötü haberlerle dolu bir akış ise dikkatimizin platformda kalmasına neden olur.
Doomscrolling'in etkileri neler olabilir?
Doomscrolling geçici bir bilgi arayışı olarak başlasa da uzun vadede hem zihinsel hem de fiziksel sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratır.
1) Artan anksiyete ve stres
Sürekli kötü haberleri okumak zaten var olan kaygıyı artırır. Özellikle kriz dönemlerinde bu tür haberler bireylerin duygusal yükünü artırarak stres seviyelerinin kontrol edilemez hale gelmesine neden olabilir.
2) Uyku problemleri
Doomscrolling özellikle yatmadan önce yapıldığında uyku düzenini bozabilir. Stresli ve kaygı dolu haberler beyin üzerinde uyarıcı bir etki yaratarak uykuya dalmayı zorlaştırır. Ayrıca geceleri telefon ekranına maruz kalmak da melatonin üretimini baskılar ve kaliteli bir uyku uyumayı zorlaştırır.
3) Depresyon ve yalnızlık hissi
Sürekli olumsuz haberlerle karşılaşmak dünya hakkındaki algımızı bozabilir. Bu da bireylerin kendilerini daha çaresiz, yalnız ve dünyadaki olaylara karşı güçsüz hissetmelerine yol açabilir. Doomscrolling uzun vadede depresyon belirtilerini artırabilir.
4) Zaman kaybı
Doomscrolling farkında olmadan saatlerinizi alabilir. Kötü haberlerin döngüsüne kapılmak üretkenliği düşürür ve boş zamanlarınızı verimsiz bir şekilde geçirmenize neden olur. Kendinizi sık sık sosyal medyada ne kadar zaman harcadığınızı fark edemeden bulabilirsiniz.
Doomscrolling döngüsünden nasıl çıkılır?
Doomscrolling’in olumsuz etkilerinden kurtulmak için bilinçli adımlar atmak gereklidir. İşte doomscrolling döngüsünden çıkmanıza yardımcı olacak bazı yaklaşımlar;
1) Bilinçli farkındalık (Mindfulness)
Doomscrolling'in farkında olmak bu davranışı kontrol altına almanın ilk adımıdır. Hangi durumlarda ve hangi duygusal anlarda bu alışkanlığa yöneldiğinizi fark edin. Farkındalık pratiği yaparak, bu davranışın zararlı etkilerini daha kolay fark edebilir ve kendinizi durdurabilirsiniz.
2) Ekran süresini sınırlamak
Sosyal medyada veya haber sitelerinde geçirdiğiniz süreyi sınırlamak doomscrolling alışkanlığını azaltmanıza yardımcı olabilir. Telefonunuzda zaman sınırlayıcı uygulamalar kullanmak veya belirli saatlerde telefonunuzu kenara koymak bu konuda etkili bir yöntem olabilir.
3) Bilgi tüketimini kontrollü hale getirmek
Kendinize belirli zaman dilimlerinde haber okuma alışkanlığı edinin. Örneğin sadece sabah ve akşam kısa süreli haber okuma seansları yaparak gün boyunca kötü haberlere maruz kalmayı azaltabilirsiniz. Ayrıca güvenilir ve dengeli haber kaynaklarına yönelmek olumsuz bilgi akışını kontrol etmenize yardımcı olur.
4) Alternatif faaliyetlere yönelmek
Doomscrolling yerine sizi rahatlatan ve stresinizi azaltan faaliyetlere yönelin. Spor yapmak, yürüyüşe çıkmak, meditasyon veya kitap okumak doomscrolling’in olumsuz etkilerinden kaçınmanıza yardımcı olabilir.
5) Sosyal medya detoksu
Belli aralıklarla sosyal medyadan tamamen uzaklaşmak doomscrolling’e kapılmadan önce yeniden denge bulmanıza yardımcı olabilir. Birkaç günlük bir dijital detoks zihninizi temizler ve stres seviyenizi düşürür.
Doomscrolling modern dijital dünyanın bir yan ürünü olarak hayatımıza girmiş olsa da farkındalık ve disiplinle bu davranışı kontrol altına almak mümkündür. Sürekli kötü haberlere maruz kalmak yerine bilgi tüketiminizi dengeli hale getirmek ve olumsuz etkilerden kaçınmak hem zihinsel hem de duygusal sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır.
Unutmayın, dünya her zaman hem pozitif hem de olumsuz olaylarla doludur. Doomscrolling döngüsünden çıkarak kendinizi sadece negatif bilgilere maruz bırakmak yerine daha dengeli ve sağlıklı bir dijital yaşam sürdürmek mümkündür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder