Mechanical Turk'ü biliyor muydunuz?

Günlerden bir gün yazılım ve yapay zeka hizmetleri veren bir şirketin CEO'su daha da ileri yapay zeka uygulamaları geliştirmesi için Omega ismini verdiği bir takım kurar. Bu amaçla işe koyulan ekip, gizli ve dünyayı kurtaracak büyük projelerine - yani yaratacakları kahraman yapay zekaya - Prometheus adını vermişler. Omegalar zamanla Prometheus'u başta Amazon'un Mechanical Turk'ü olmak üzere kitlesel dijital hizmet üreten internet pazarlarında görevlendirirler. Mechanical Turk, Amazon'un dijital hammaliye işlerini yapanlara verdiği isimdir. Mechanical Turk, Amazon'un hala insanlar tarafından yapılması daha efektif olan dijital işleri yaptırmak isteyenlerle yapabilecekleri buluşturduğu bir online işgücü pazar yeridir. Bir başka deyişle henüz tam manasıyla robotlara, sistemlere, iş zekasına yaptırılması mümkün olmayan ya da çok maliyetli olan bazı dijital ayak işlerinin yaptırıldığı, yapıldığı yeni tür online işçi pazarıdır.

Mechanical Turk'te yapılan işlere HIT (Human intelligence task / İnsan zekası işi) denir. İşverenler istedikleri işleri - yani HIT'leri "requester / ricacı" olarak sisteme kayıt olduktan sonra -  tarif ederler. Yapabilecek olanlar da o işleri "worker / işçi" olarak yaparlar, belirtilen parayı Amazon ödeme sistemi üzerinden alırlar. Amazon Mechanical Turk'te 500 binden fazla HIT - yani dijital işler yapan kayıtlı işçi - söz konusu. HIT'lerin karşısında kimin o işi istediği hakkında bilgi, ne kadar sürede bitmesi gerektiği, ücreti gibi unsurlar yazıyor. HIT listesinde akla hayale gelmeyecek bir sürü iş olabiliyor. Ancak en çok istenenlerin görsel karşılaştırmalar ve çeşitli yüz ifadelerinin tespiti olduğu anlaşılıyor. Bu iş portalı 2005 yılından bu yana hizmet veriyor. İşsizlik ya da işi olsa bile insanların zaten sürekli başında oldukları bilgisayarla ek gelir getiren bir şeyler daha yapma ihtiyaçları arttıkça buraya da ilgi yoğunlaşıyor.

Her ne kadar her şey otomatikleşiyor, sensörler, IoT (Internet of Things / şeylerin interneti), robotlar, akıllı sistemler bütün işleri yapıyor zannetsek de dijitalleşme sürecinde hala insanların aklına, el emeğine, göz nuruna ihtiyaç duyulan pek çok zaman alıcı iş var ve daha epey bir zaman da olacağa benziyor. Örneğin konfeksiyon / tekstil sektörlerini gözümüzde canlandıralım. Büyük giysi imalatçıları özel işleme, düğme, kıvrım gerektiren işlerini evinde fason iş yapan binlerce (daha çok) kadına verirlerdi. HIT de bir nevi bu tür iş yaptırma / yapma şeklinin dijital, online dünyadaki karşılığı.

Peki Mechanical Turk ismi nereden geliyor?

Amazon bu uygulamanın ismini Avusturya-Macaristan baronlarından Wolfgang von Kempelen'in 1770'te yaptığı ve adını "Turk" koyduğu yarı otomatik satranç makinesinden almış. Makine ilk çıktığında, oyunun masanın altına saklanmış bir insan tarafından yönetildiği bilinmiyor ve insanlara şaka yapmak, kandırmak, ilüzyon için gösteri aracı olarak kullanılıyormuş. Yemek masası büyüklüğündeki bir platforma konulmuş satranç tahtasının başında o zamanların Türk imajına uygun, sultan kıyafeti giymiş bir insan kuklası otururmuş. Sultan kuklasının bir elinde pipo varken, kollarına gizlenmiş mekanik kumandalar da masanın altına saklanmış biri tarafından idare edilirmiş. Herkes kuklanın satranç oynadığını sanırken, aslında masa altındaki sabırlı, usta ve gizemli satranççılar oyunu yönetirmiş.