⚖️ Just culture: Hata yapanın üzerine gitme, sistemin üzerine git!

“Kim yaptı?” yerine…

“Ne oldu da böyle oldu?”

diye sormayı denesek ne değişir?

İşte karşınızda: Just culture.

Yani: Hata avcılığı değil, öğrenme odaklı bir adalet anlayışı.

🧠 “Just culture” nedir?

Just culture bireylerin hatalarının cezalandırılmak yerine analiz edildiği ve sistemsel iyileştirmeler için fırsata dönüştürüldüğü bir organizasyon kültürüdür.

📌 Hatalar: İnsani.

📌 Cezalandırmak: Korku yaratır.

📌 Öğrenmek: Kültür inşa eder.

Suçlayanı değil, sorgulayanı büyütür.

🧯 Geleneksel kurum kültürü vs Just culture

🏢 Eski tarz	⚖️ Just culture
Kim suçlu?	Neden oldu?
Hata = ceza	Hata = analiz
“Bir daha olmasın!”	“Bir daha olmaması için ne yapalım?”
Sessizlik kültürü	Açıklık ve güven kültürü

 

🤖 Ama hatalar göz yumarsak artmaz mı?

Hayır!
Just culture hataları yok saymaz.
3 temel ayrım yapar:

1) Sabotaj veya bilinçli ihlal: Ciddi yaptırımlar uygulanır.

2) Dikkatsizlik veya bilgisizlik: Eğitim ve rehberlikle geliştirilir.

3) Sistem kaynaklı hatalar: Süreçler gözden geçirilir, düzeltilir.

Yani: Suçlu değil, neden aranır.

👨‍⚕️ Bu model nerelerde kullanılıyor?

• Havacılık: Pilot hatalarında “öğrenen sistem” yaklaşımı

• Sağlık sektörü: Hataların rapor edilmesini teşvik eden şeffaf yapılar

• IT & Yazılım: “Blameless postmortem” kültürü

• Üretim sektörü: Kaza analizlerinde kök neden arayışı

Just culture sadece insanı değil, bütünü iyileştirir.

🙊 Neden herkes korkuyor?

Çünkü çoğu kurum hala şu refleksi taşıyor:

• “Hata varsa, biri sorumludur.”

• “Sorumsuzluk artar diye yumuşak olmamalıyız.”

• “Cezasızlık disiplini bozar.”

Ama gerçek şu ki:

Korku disiplini değil, sahteciliği besler.
İnsanlar hata yapmaz gibi görünmeye başlar.
Hatalar gizlenir. Ve sistem sessizce çöker.

🧰 Just culture’ı kurumlarda nasıl kurarız?

1) Yargılamadan önce anlamaya çalış

2) Hata raporlarını ödüllendir

3) Liderleri "koç" gibi eğit

4) Cümleye “Kim?” değil, “Neden?” ile başla

💬 Söz sende!

👉 Hiç bir hatadan sonra “linç kültürü” yaşadın mı?
👉 “Keşke biri bana sorsa, anlatırdım” dediğin oldu mu?
👉 Sence kurumlar gerçekten “adil kültür”e hazır mı?

👇 Yorumlara yaz.
Hatalarımızdan değil, suskunluklarımızdan öğrenemiyoruz belki de.

🎯 Son söz: Suçlama değil, sorgulama

Just culture hataları normalleştirmek değil, normal karşılamak demektir.
Çünkü her hata aktif dinlenirse bir iyileşme çağrısıdır.

Hatalar insanı bozar diyenler yanılıyor.
Asıl korku insanı susturur.