🐍 Kobra etkisi: İyi niyetli çözümler, ters tepen sonuçlar

Hindistan’ın sömürge döneminden kalma ünlü bir hikaye var:

Delhi’de zehirli kobra yılanları halk için büyük bir sorun haline gelmiş. İngiliz yönetimi de zekice bir çözüm bulmuş (!) → “Her öldürülen kobra için ödül.”

Sonuç?

Başlarda insanlar gerçekten yılan avlamış. Ama kısa süre sonra “fırsatçılık geni” devreye girmiş. Halk kobra üretmeye başlamış. Ödül sistemi kaldırılınca bu kez işe yaramaz hale gelen yüzlerce yılan doğaya salınmış. Yılan sayısı azalacağına katlanarak artmış. 🐍💥

Bu hikayeden doğan kavram: Kobra etkisi. 

🎯 Kobra etkisi nedir?

Bir sorunu çözmek için alınan önlemlerin aslında sorunu daha da büyütmesi.
Yani iyi niyetli çözümlerin ters tepmesi.

👔 İş dünyasında kobra etkisi

• Satış primleri sadece adet üzerinden belirlenirse → çalışanlar kaliteyi boşlayıp sadece rakama oynar.

• Performans baskısı artarsa → kısa vadeli çözümlerle günü kurtarma alışkanlığı doğar.

• Maliyet düşürme uğruna işten çıkarmalar yapılırsa → kalan çalışanların motivasyonu ve verimi düşer.

Yani bazen en parlak görünen çözümler aslında bizi “daha büyük bir kobra yuvasına” sürükler.

🤔 Peki ne yapmalı?

• Hedefleri sadece sonuçlara değil, aynı zamanda süreçlere de odaklamak

• Kısa vadeli kazanımlar yerine uzun vadeli etkileri hesaba katmak

• Önlemlerin “insan davranışları” üzerindeki yan etkilerini önceden öngörmeye çalışmak

🐍 Son söz

Kobra etkisi bize şunu hatırlatıyor:
İyi niyetli çözümler yanlış tasarlandığında zehirli olabilir.
Bazen bir problemi çözmek için attığımız adım problemi büyütür.

O yüzden… her çözüm önerisini masaya koyarken kendimize şunu sormak lazım:
👉 “Peki ya bu plan ters teperse?”